Sprawozdanie z VIII Polsko – Niemieckiej i XVII Hanzeatyckiej Konferencji Naukowo- Szkoleniowej z Psychiatrii Sądowej

W dniach 3-4 czerwca 2011 roku, we Wrocławiu, odbyła się już ósma Polsko – Niemiecka konferencja z psychiatrii sądowej, zorganizowana przez Polskie Towarzystwo Psychiatrii Sądowej wspólnie z prof. Dr. Frankiem Häßlerem Dyrektorem Klinik für Psychiatrie, Neurologie, Psychosomatik und Psychotherapie im Kindes- und Jugendalter des Universitätsklinikum z Rostocku.

Konferencje z psychiatrii sądowej odbywają się corocznie od 2004 roku. Poprzednie miały miejsce w: Szczecinie, Rostocku, Greiswaldzie i Gdańsku. Dzieje się tak m.in. dzięki zapałowi i znakomitej współpracy, jaką zapewnia zawsze prof. Frank Häßler, który sympatię do Polski i Polaków wyniósł z czasów, kiedy w latach 1977- 1981 studiował medycynę w Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie.

Temat wiodący tej VIII konferencji to: „Psychiatria kliniczna a psychiatria sądowa, podobieństwa i różnice. Co musi wiedzieć psychiatra sądowy?”. Organizatorzy konferencji chcieli wykazać, iż sama, nawet dobra, znajomość psychiatrii klinicznej jest niewystarczająca do tego, aby móc wydawać prawidłowe opinie sądowo-psychiatryczne. Psychiatria sądowa, podobnie jak i medycyna sądowa, wymaga specjalnej wiedzy klinicznej, doświadczenia, znajomości metodologii, przepisów prawnych itd. Dlatego same „dobre chęci” i wysokie mniemanie o sobie nie są wystarczające dla wydania prawidłowej opinii. Omawiana konferencja, podobnie jak poprzednie, pozwoliła na wymianę informacji między psychiatrami sądowymi Niemiec i Polski.

W trakcie konferencji prof. Janusz Heitzman – kierownik Kliniki Psychiatrii Sądowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, wygłosił referat na temat: „Co to znaczy dobrze leczyć i opiniować? Możliwości i ograniczenia”. Autor wskazał, że leczenie stosowane w psychiatrii, głównie psychofarmakologiczne, powinno być efektywne i bezpieczne, stosujący je psychiatrzy powinni pamiętać o konieczności optymalnego doboru leku czy metody terapeutycznej, minimalizować, a nie bagatelizować objawy uboczne terapii.

Prof. Józef Kocur, Kierownik Zakładu Rehabilitacji Psychospołecznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, w referacie pod tytułem: „Polietiologiczne zaburzenia psychiczne, jako problem diagnostyczno-orzeczniczy w psychiatrii sądowej”, wskazał na potrzeby i trudności w opiniowaniu osób ujawniających zaburzenia psychiczne, uwarunkowane wieloma przyczynami, i jakie zadania stoją wtedy przed biegłym psychiatrą.

Prof. Detlef Schläfke, Kierownik Klinik für Forensiche Psychiatrie Rostock, Universität Rostock, na prośbę organizatorów konferencji, zreferował jak zorganizowana jest psychiatria sądowa w Europie oraz jakie podejmuje się działania dla poprawy szkolenia z psychiatrii sądowej w tym rejonie.

Prof. Józef K. Gierowski i dr Bartosz Grabski z Pracowni Psychopatologii Sądowej Katedry Psychiatrii Collegium Medicum UJ zreferowali aktualny stan diagnostyki zaburzeń osobowości w opiniowaniu sądowo – psychiatrycznym oraz jakie są perspektywy dalszego postępu w tym zakresie.

Analizą prawną statusu biegłego psychiatry oraz podobieństwami i różnicami w pełnieniu roli procesowej tych ekspertów w postępowaniu karnym i cywilnym zajęła się dr praw Ewa Habzda-Siwek z Katedry Kryminologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W środowisku polskich psychiatrów sądowych od wielu lat trwa dyskusja na temat potrzeby sprawdzania i udowadniania umiejętności w zakresie psychiatrii sądowej poprzez stworzenie systemu akredytacji czy uzyskiwania certyfikatu. Zagadnieniem tym zajął się prof. J. Heitzman, który przedstawił historię działań legislacyjnych, które miały na celu wpisanie psychiatrii sądowej do rejestru specjalnych umiejętności z zakresu medycyny. Niestety pozamerytoryczne opory spowodowały, iż Ministerstwo Zdrowia nie zdecydowało się, aby uznać za właściwe wpisanie psychiatrii sądowej do takich „specjalnych umiejętności”. Dlatego wyjściem z sytuacji jest sfinalizowanie dyskusji na temat certyfikatu z psychiatrii sądowej i wdrożenie procedury jego uzyskiwania.

Biegli psychiatrzy chcąc „dobrze leczyć i opiniować”, powinni znać również najnowsze osiągnięcia w zakresie leczenia zaburzeń psychicznych. Tym celą służył referat prof. Bartosz Łoza z Uniwersytet Medyczny w Warszawie, który omówił kompleksowe leczenie zaburzeń dwubiegunowych. Autor referatu wskazał też, w jakim kierunku rozwijają się modele terapii. Wystąpienie prof. B. Łozy jak zwykle było dynamiczne i może stanowić wzorzec publicznych wystąpień – godny do naśladowania przez innych prelegentów.

Polskie Towarzystwo Psychologiczne od przeszło dziesięciu lat wprowadza zasady zdobywania uprawnień z zakresu psychologii sądowej. Z działaniami tymi możemy się zapoznać na stronie Internetowej towarzystwa www.ptp.org.pl. Historie tych działań, osiągnięcia i niepowodzenia w tym zakresie przedstawił prof. J. K. Gierowski, który od początku uczestniczył w tworzeniu i praktycznej realizacji koncepcji „rekomendacji”. Przedstawione w referacie oceny i spostrzeżenia powinny być wykorzystane przez Polskie Towarzystwo Psychiatrii Sądowej przy wdrażaniu certyfikatów z psychiatrii sądowej.

Metodologię psychiatrii sądowej i psychiatrii klinicznej przedstawił w swoim referacie dr med. Jerzy Pobocha, b. prezes Polskiego Towarzystwa Psychiatrii Sądowej i Przewodniczący Sekcji Psychiatrii Sądowej Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Autor wykazał, że bez znajomości i umiejętności stosowania tej metodologii, polegającej na potrzebie wykorzystania wszelkich informacji, które „można i należy” uzyskać i wykorzystać dla opracowania pełnej i pewniej opinii sądowo – psychiatrycznej, nie powinno się opiniować. Wymaga to jednak korzystania z osiągnięć kryminalistyki, medycyny sądowej, toksykologii, ale i zrozumienia ze strony organu zlecającego opinię.

Specyfiką Polskiego Towarzystwa Psychiatrii Sądowej jest to, iż należą do niego nie tylko psychiatrzy i psycholodzy, ale i również prawnicy. Pozwala to uzyskać informacje i opinie na temat prawa dowodowego, statusu biegłego od prawników, a nie polegać wyłącznie na przemyśleniach psychiatrów w tym zakresie. Realizacją tej koncepcji jest referat prof. Tadeusza Widła – Kierownika Katedry Kryminalistyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, p.t.: „Biegły w prawie”. Prof. T. Widła, kryminalistyk, jest autorem monografii: Ocena dowodu z opinii biegłego; na I Kongresie Nauk Sądowych w 2010 roku prezentował referat pod tytułem: „VAT-em biegłych”, który nadal jest dostępny na stronie Internetowej: www.1kns.pl. W referacie, prezentowanym w tej konferencji, przedstawił aktualny stan prawny uprawnień i zagrożeń jakie może powodować wykonywanie funkcji biegłego. Spowodowane jest to m.in. uznaniem przez Ministerstwo Finansów, że wydawanie ekspertyz jest „działalnością gospodarczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT”.

Szkolenia w psychiatrii sądowej w Niemczech przedstawił prof. dr Frank Häßler. Celem referatu było przedstawienie organizacji i programu szkolenia z psychiatrii sądowej, jaki jest realizowany w Niemczech. Te wzorce programowo – organizacyjne mogą i powinny stać się podstawą dla opracowania podobnych rozwiązań w Polsce. Prof. Häßler pokazał również najnowszy podręcznik z psychiatrii sądowej pod tytułem: „Praxishandbuch Forensische Psychiatrie des Kindes-, Jugend-, Und Erwachsenenalters”, który po raz pierwszy w Niemczech jest jednocześnie podręcznikiem psychiatrii sądowej dorosłych, dzieci i młodzieży. Wydany został pod redakcją: prof. F. Häßler, dr med. hab. W. Kinze i prof. N. Nedopila. Autorami rozdziałów jest 35 psychiatrów, w tym i nasi profesorowie J. Heitzman i J. K. Gierowski. Przedstawiciel wydawnictwa Medizinisch Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, które wydało książkę, brał udział w konferencji, zapewniając o możliwościach nabywania tego podręcznika w Polsce.

Prof. Stanisław Ilnicki, Kierownik Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego Wojskowego Instytutu Medycznego, przedstawił historię i stan aktualny wprowadzenia w USA subspecjalizacji z psychiatrii sądowej. Również te rozwiązania mogą być częściowo implementowane w Polsce.

Lek. med. Małgorzata Opio, z Kliniki Psychiatrii Sądowej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, bardzo szczegółowo przedstawiła referat, opracowany wspólnie z dr med. Danutą Hajdukiewicz, na temat różnic pomiędzy psychiatrią kliniczną i sądową oraz ich konsekwencji. Klinika Psychiatrii Sądowej IP i N od lat prowadzi szkolenia w zakresie psychiatrii sądowej, jaki i weryfikuje błędne opinie wydawane przez psychiatrów i psychologów w całej Polsce i dlatego zna potrzeby w zakresie kompetencji biegłych psychiatrów i psychologów.

Prof. Dr. Michael Günter, Abteilung Psychiatrie und Psychotherapie im Kindes- und Jugendalter, Universität Tübingen, niestety nie mógł wygłosić referatu pod tytułem: „Przestępstwa dziewcząt – cechy szczególne z uwzględnieniem czynnika ryzyka, dynamiki czynu oraz zaburzeń psychicznych”, ponieważ będąc już na lotnisku uzyskał informacje o śmierci jednego z członków swojej rodziny.

Wiedza z zakresu prognozowania zachowania i skłonności do przestęp w polskiej psychiatrii sądowej nie jest zbyt wysoka, dlatego referat autorów: Aglaja Stöver Chefärztin, Klinik für Forensische Psychiatrie des Jugendalters und der Adoleszenz, Berlin i Frank Wendt Institut für Forensische Psychiatrie, Charite – Universitätsmedizin Berlin pod tytułem: „Prognoza w klinicznym kontekście”, spotkał się z dużym zainteresowaniem. W Niemieckiej psychiatrii sądowej prognoza psychiatryczno – kryminalna jest bardzo rozbudowana. Zagadnieniu temu poświęcone są osobne monografie, np. prof. N. Nedopila „Prognosen in der Forensischen Psychiatrie – Ein Handbuch für die Praxis, 3 wydanie z 2006 roku, jak i np. rozdziały pod tytułem: „Methoden der kriminalprognostischen Bewertung i Kriminalprognose im klinischen Kontext”, autorstwa Franka Wendt’a i Aglaja Stöver – z cytowanego wyżej podręcznika z psychiatrii sądowej.

Historię psychiatrii we Wrocławiu przedstawił prof. Andrzej Kiejna, Kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrii AM we Wrocławiu. Wrocław, był trzecim co do wielkości miastem Rzeszy Niemieckiej, posiadał Uniwersytet, którego kadrę stanowili m.in. profesorowie psychiatrii i neurologii, którzy jak: Aloiz Alzheimer, Karl Bonhoffer, Carl Wernicke, na trwale weszli do historii niemieckiej i światowej psychiatrii. Prof. A. Kiejna jest autorem monografii pod tytułem: „Z dziejów Kliniki Psychiatrycznej i Chorób Nerwowych we Wrocławiu”, w języku polskim i niemieckim. Monografię tą otrzymali uczestnicy VIII Konferencji z Niemiec.

Problemem powikłań metabolicznych po neuroleptykach zajął się dr J. Pobocha, który omówił przyczyny i skutki stosowania tych leków powodujących m.in. przyrost wagi ciała i inne powikłania. Autor przypomniał, iż nazwa: „neuroleptyki” wskazywała, że leki te, poza działaniem antypsychotycznym, wywołują również objawy neurologiczne, głównie z zakresu układu pozapiramidowego. Przez analogię należałoby wprowadzić ich drugą nazwę – „metoboleptyki”, dla podkreślenia ryzyka wzrostu masy ciała i powstania zespołu metabolicznego.

Uczestnicy konferencji mieli możliwość zwiedzania Wrocławia tramwajami: „wodnym” i zabytkowym „naziemnym”; miasta, które ma: „sto kościołów i sto mostów”. Konferencja odbyła się na terenie hotelu Quality Hotel Wrocław, a uczestniczyło w niej 154 osoby z Polski i Niemiec.

Kolejna IX Konferencja Polsko – Niemiecka z psychiatrii sądowej odbędzie się w 2012 roku w Berlinie, na którą organizatorzy już zapraszają.

prof. dr Frank Häßler i dr med. Jerzy Pobocha

Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego VIII Polsko – Niemieckiej Konferencji