WYROK TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO z dnia 9 maja 2012 r. sygn. akt SK 24/11

DZIENNIK USTAW
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Warszawa, dnia 23 maja 2012 r.
Poz. 569

WYROK
TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
z dnia 9 maja 2012 r.
sygn. akt SK 24/11

Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Marek Kotlinowski – przewodniczący,
Małgorzata Pyziak-Szafnicka – sprawozdawca,
Andrzej Wróbel,

po rozpoznaniu w trybie art. 59 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102,  poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638, z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, z 2005 r. Nr 169, poz. 1417, z 2009 r. Nr 56,  poz. 459 i Nr 178, poz. 1375, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654), na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 marca 2012 r., skargi konstytucyjnej Zbigniewa Gąszczyka-Ożarowskiego o zbadanie zgodności

§ 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 46, poz. 254, ze zm.) w związku z regulacjami zawartymi w punkcie 11 załącznika nr 1 do powyższego rozporządzenia w zakresie, w jakim przewidują ustanowienie górnej granicy wynagrodzenia  dla biegłego z zakresu medycyny wydającego opinię wyłącznie na podstawie akt sprawy, z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

o r z e k a:
§ 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 46, poz. 254, z 1982 r. Nr 43, poz. 283, z 1986 r. Nr 30, poz. 154, z 1988 r. Nr 42, poz. 335, z 1989 r. Nr 66, poz. 405, z 1990 r. Nr 62, poz. 364, z 1991 r. Nr 81, poz. 357, z 1992 r.  Nr 38, poz. 165, z 1994 r. Nr 31, poz. 115, z 2000 r. Nr 65, poz. 776 oraz z 2001 r. Nr 16, poz. 181 i Nr 54, poz. 566) w związku z regulacją zawartą w załączniku nr 1 lp. 11 do tego rozporządzenia w zakresie, w jakim ustanawia górną granicę wynagrodzenia dla biegłego z zakresu medycyny za wydanie opinii wyłącznie na podstawie akt sprawy, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Marek Kotlinowski
Małgorzata Pyziak-Szafnicka
Andrzej Wróbel

SK 24/11

Ustanowienie górnej granicy wynagrodzenia dla biegłego z zakresu medycyny za wydanie opinii wyłącznie na podstawie akt sprawy jest niezgodne z konstytucją.

9 maja 2012 r. o godz. 8.30 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz § 48 Uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego ogłosił wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie dotyczącej kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych (ustanowienie granicy wynagrodzenia biegłego z zakresu medycyny).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 r. w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym w związku z regulacją zawartą w załączniku nr 1 lp. 11 do tego rozporządzenia w zakresie, w jakim ustanawia górną granicę wynagrodzenia dla biegłego z zakresu medycyny za wydanie opinii wyłącznie na podstawie akt sprawy, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 oraz art. 2 konstytucji.

Przedmiotem kontroli konstytucyjności w rozpoznawanej przez Trybunał Konstytucyjny sprawie były przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości regulujące zasady wynagradzania biegłych sądowych z zakresu medycyny, którzy wydawali opinię na podstawie akt sprawy.

Kwestionowane rozporządzenie reguluje zasady ustalania wynagrodzenia biegłych sądowych na dwa sposoby: ogólny (godzinowy) oraz szczególny (kwotowy) – dla biegłych z zakresu geodezji i kartografii oraz medycyny. Każdy z nich, przy wyliczeniu stawki wynagrodzenia biegłego za pracę, opiera się na kwocie bazowej, której wysokość określa ustawa budżetowa. Podstawowym sposobem obliczania wynagrodzenia biegłego jest system oparty na stawkach godzinowych (§ 6 rozporządzenia). Wynagrodzenie w tym systemie jest iloczynem przepracowanych godzin i stawki godzinowej (podanych w rachunku i karcie pracy).

Odrębnie uregulowany jest sposób wyliczania wynagrodzenia biegłych z zakresu medycyny i, zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia: „Wynagrodzenie biegłych z zakresu medycyny za wykonaną pracę określa się według taryfy stanowiącej załącznik Nr 1 do rozporządzenia (.)”. Załącznik ten wprowadza taryfikację, nakazującą kształtowanie wynagrodzenia biegłego z zakresu medycyny jako określony procent kwoty bazowej ustalonej w ustawie budżetowej na dany rok. Procent został określony widełkowo, co oznacza, że wynagrodzenie biegłych z zakresu medycyny, bez względu na poświęcony czas przygotowania opinii, ma ustaloną nieprzekraczalną dolną i górną granicę.

Trybunał analizując zaskarżoną normę ustalił, że sposób wynagradzania biegłych z zakresu medycyny jest oczywiście odmienny od przyjętego dla specjalistów z innych dziedzin (z wyłączeniem biegłych z zakresu geodezji i kartografii). Przypadek skarżącego dowodzi jednoznacznie, że mechanizm ten może zadecydować o wyliczeniu i przyznaniu biegłemu z zakresu medycyny wynagrodzenia niższego, niż wynikałoby ze stawek godzinowych. Wraz ze wzrostem liczby godzin poświęconych przez biegłego-lekarza na przygotowanie opinii, narasta dysproporcja między wynagrodzeniem wyliczonym godzinowo i procentowo.

Trybunał oceniając status biegłych sądowych stwierdził, że są oni grupą podmiotów podobnych, która traktowana jest przez ustawodawcę w przepisach proceduralnych jednakowo, tak pod względem ich obowiązków, jak i praw – w szczególności prawa do wynagrodzenia. Ich cechą wyróżniającą jest posiadana wiedza specjalna. W jednakowym stopniu, niezależnym od posiadanej specjalizacji, biegły jest pomocnikiem powołującego go organu w sytuacjach wymagających wiadomości specjalnych. Trybunał uznaje więc, że kwestionowana przez skarżącego dwutorowość zasad ustalania wynagrodzenia nie jest uzasadniona ani szczególnym statusem, ani charakterem obowiązków biegłych z zakresu medycyny.

Potwierdzając jednolitość grupy biegłych sądowych Trybunał rozstrzygnął o zasadności zarzutów stawianych kwestionowanej normie. Po raz kolejny przypomniał, że prawo biegłego do wynagrodzenia stanowi prawo majątkowe podlegające równej dla wszystkich ochronie prawnej (art. 64 ust. 2 konstytucji). Z kolei z zasady równości wynika nakaz jednakowego traktowania podmiotów prawa w obrębie określonej klasy (kategorii). Skoro biegli stanowią grupę podmiotów podobnych, charakteryzującą się wysoką wiedzą z określonej dziedziny, to posiadają – w zakresie prawa do wynagrodzenia – wspólną cechę istotną w rozumieniu art. 64 ust. 2, a więc także w rozumieniu art. 32 ust. 1 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny nie dostrzegł żadnych wartości konstytucyjnych, którym miałoby służyć zróżnicowanie sytuacji biegłych w kontrolowanej normie. Dlatego to odstępstwo od zasady równości uznał za niedopuszczalne i stwierdził naruszenie art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 konstytucji.

Trybunał zwrócił uwagę, że ustanowienie w kwestionowanej normie górnej granicy wynagrodzenia biegłych z zakresu medycyny sądowej ma charakter dyskryminujący, gdyż – przy założeniu tej samej liczby godzin poświęconych na opracowanie opinii – wynagrodzenie biegłego z zakresu medycyny może okazać się niższe niż biegłego z innej dziedziny. Oznacza to naruszenie również art. 32 ust. 2 konstytucji.

Konsekwencją powyższych ustaleń było stwierdzenie naruszenia zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 konstytucji), tym bardziej oczywiste, że przyjęty mechanizm wynagradzania paradoksalnie uderza przede wszystkim w tych biegłych, którzy przygotowaniu opinii musieli poświęcić wiele godzin pracy.

Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawca: sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.

9 maja 2012 r. o godz. 8.30 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz § 48 Uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie dotyczącej kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych (ustanowienie granicy wynagrodzenia biegłego z zakresu medycyny).

Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie skargi konstytucyjnej Pana Zbigniewa G.-O., wydany na posiedzeniu niejawnym, w sprawie zgodności przepisu § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 1975 roku w sprawie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych w postępowaniu sądowym w związku z regulacjami zawartymi w punkcie 11 załącznika nr 1 do powyższego rozporządzenia – w zakresie, w jakim przewidują ustanowienie górnej granicy wynagrodzenia dla biegłego z zakresu medycyny wydającego opinię wyłącznie na podstawie akt sprawy, z art. 2, art. 32 ust. 1 i 2 oraz art. 64 ust. 2 konstytucji.

Skarżący lekarz powołany został jako biegły do opracowania opinii w postępowaniu przygotowawczym. Po sporządzeniu żądanej opinii, skarżący przedłożył rachunek tytułem wynagrodzenia. Postanowieniem Prokuratora Prokuratury Rejonowej wynagrodzenie to obniżono, za podstawę przyjmując przepisy § 4 ust. 1 w zw. z § 2 kwestionowanego rozporządzenia. Prokurator zastosował bowiem określone w załączniku do rozporządzenia ograniczenie maksymalnej wysokości wynagrodzenia biegłego z tytułu wydania opinii na podstawie akt sprawy – co było powodem nieuwzględnienia wniosku skarżącego o przyznanie mu wynagrodzenia w pełnej wysokości. Skarżący złożył zażalenie wnosząc o zmianę orzeczenia poprzez przyznanie wynagrodzenia w pełnej kwocie. Sąd rejonowy utrzymał w mocy postanowienie prokuratora. Uznał on, iż przyznane skarżącemu wynagrodzenie za czynności biegłego (w niepełnej wysokości) określone zostało w sposób prawidłowy.

Zdaniem skarżącego, kwestionowana regulacja narusza prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Wprowadza w kręgu podmiotów cechujących się wspólną cechą wyróżniającą (biegłych sądowych, sporządzających opinię wyłącznie na podstawie akt sprawy), całkowicie nieuzasadnione kryterium ich różnicowania na biegłych z zakresu medycyny oraz biegłych pozostałych specjalności, poprzez sztuczne i nieuprawnione ograniczenie maksymalnej kwoty wynagrodzenia wyłącznie w przypadku tych pierwszych. Dzieje się tak mimo tego, iż w przypadku opiniowania na podstawie akt sprawy, charakter wykonywanych czynności pozostaje taki sam. Tym samym, biegły z zakresu medycyny, niezależnie od faktycznego nakładu czasu pracy włożonego w opracowanie danej opinii, nie jest uprawniony do otrzymania wynagrodzenia wyższego niż przewidziane zaskarżonymi przepisami wynagrodzenie maksymalne. Z kolei biegli wszystkich innych niż medycyna specjalności uprawnieni są każdorazowo do otrzymania wynagrodzenia w kwocie odpowiadającej ilości rzeczywiście poświęconego na opracowanie opinii czasu.

Kwestionowana regulacja prowadzi zdaniem skarżącego do naruszenia równej wobec wszystkich ochrony praw majątkowych. W przypadku skarżącego (biegłego z zakresu medycyny), przysługujące mu prawo majątkowe (w postaci prawa do wynagrodzenia za wykonaną pracę) zostało sztucznie i w sposób niezasadny ograniczone, tym samym skarżącemu nie zapewniono takiej ochrony prawnej, jaka przysługuje innym podmiotom prawa.

Przewodniczący składu orzekającego: sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawca: sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.